گفته اند: كه مردى درخت خرمائى داشت ، كه شاخه اش در خانه شخص فقیر و عیالمندى بود، و صاحب نخل مى آمد و از درخت خود بالا مى رفت تا خرما بچیند و چه بسا خرمائى از درخت مى افتاد، و بچه هاى آن فقیر بر مى داشتند و مى خوردند، و صاحب نخل از درخت مى آمد پایین تا خرما را از دست بچه ها بگیرد، و اگر خرما را در دهان یكى از بچه ها مى دید، انگشتش را داخل دهان آن بچه مى كرد، تا خرما را از دهان او بگیرد، آن مرد فقیر هم به پیامبر صلى الله علیه و آله شكایت كرد، و حضرت را از آنچه كه صاحب نخل مى كرده خبر داد.
پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: ((خیلى خوب حرفت را شنیدم )) برو،
پیامبر خدا صاحب نخل را ملاقات كرد و به او فرمود: آن نخلى كه شاخه اش در خانه فلانى است را به من مى دهى ؟ تا من یك درخت خرما در بهشت به تو بدهم . آن شخص گفت : من نخلهاى زیادى دارم ، اما هیچكدام از نخلهایم بخوبى خرماى این نخل نیست : بالاخره آن شخص رفت و شخص دیگرى كه كلام پیامبر را شنیده بود، آمد و گفت : یا رسول الله ، آیا اگر من آن نخل را از او گرفتم و به شما دادم ، عوض آن نخلى به من در بهشت مى دهى ؟ پیامبر فرمود: بلى ، پس آن شخص رفت و صاحب نخل را ملاقات كرد، و با او مذاكره كرد در قیمت ، كه اگر این نخل را به او دادم ، در بهشت نخلى به من عطا خواهد كرد؟
صاحب نخل گفت : من از خرماى این نخل خوشم مى آید، ولى نخلهاى زیادى دارم و هیچكدام از نخلهاى من خرمایش به این خوبى نیست ، كه این درخت دارد آن شخص به او گفت : این نخل را به من مى فروشى ؟ گفت : نه ، مگر اینكه پولى به من دهى كه باور ندارم ، آن شخص گفت :
به چقدر راضى هستى كه من به تو بدهم ؟ صاحب نخل گفت : چهل آن شخص گفت : خیلى زیاد است چهل در برابر یك نخل زیاد است .
سپس خریدار كمى ساكت شد، و بعد گفت : من به تو چهل نخل را مى دهم ، و خریدار به فروشنده گفت : من شهادت مى دهم كه تو راست مى گوئى و رفت پیش مردم و آنها را شاهد گرفت ، كه این نخل در قبال چهل نخل مال من شد.
و رفت پیش پیامبر صلى الله علیه و آله و عرض كرد: یا رسول الله این نخل مال من شد و هم اكنون آن را ملك تو كردم پیامبر صلى الله علیه و آله رفت پیش صاحب خانه (مرد فقیر) و فرمود: این نخل مال تو و زن و فرزندانت شد. و در این هنگام خداوند سوره لیل را نازل كرد.
عطا گوید: اسم مردى كه نخل را خرید و داد به پیامبر صلى الله علیه و آله ابودحداح بود و كسى كه بخل كرد (( (بخل و استغنى ))) و نخل را نداد همان صاحب نخل بود و شان نزول (( (و سیجنبها الاتقى )))
و همچنین شاءن نزول (( (ولسوف یرضى ))) هم درباره ابودحداح است ، یعنى (( (ولسوف یرضى اذا دخل الجنة ) ))
بزودى وقتى وارد بهشت راضى مى شود، و پیامبر صلى الله علیه و آله وقتى به آن نخل مى گذشت مى فرمود: نخلهائى در عوض این نخل براى ابودحداح در بهشت است .

منبع: مجمع البیان

• چیزی با چیزی بهتر از حلم با علم، در نیامیزد.

• تمامی كمال در فهم در دین، صبر بر ناگواری و اندازه نگه داشتن در مخارج زندگی است.

• در هر قضای الهی برای مؤمن خیری نهفته است.

• هر آن كس كه ظاهرش بر باطنش بچربد، میزان عملش سبك باشد.

• دانشمندی كه از علمش استفاده شود، بهتر از هفتاد هزار عابد است.

• (جایگاه) دوستی (خویش) را در دل برادرت، از میزان دوستی خودت نسبت به او بفهم.

• ایمان، دوستی و دشمنی است.

• چهار چیز از گنجهای نیكویی اند: نهان داشتن نیاز، پنهان داشتن صدقه، پوشیده داشتن درد و نهان داشتن مصیبت.

• خداوند، دشنام گوی بی آبرو را دشمن می دارد.

• برترین عبادت، عفت و پاكی شكم و عورت است.

• ایمان، اقرار و عمل است و اسلام اقرار بدون عمل.

• چاپلوسی و حسد، از اخلاق مؤمن نیست مگر برای كسب دانش.

• صله رحم، اعمال را تزكیه و اموال را نمو می دهد. بلا را دفع، حساب را آسان و عمر را دراز می كند.

• تنبلی به دین و دنیا زیان می رساند.

• خداوند، آشكار سلام كردن را دوست می دارد.

• مؤمن برادر مؤمن است. نه دشنامش می دهد، نه از وی دریغ می كند و نه به او بدگمان می شود.

• چهره خرم و روی باز، وسیله دوستی و نزدیكی به خداست و ترش رویی و بد برخورد كردن وسیله دشمنی و دوری از خداوند.

• هر كه راستگو باشد، كردارش پاكیزه است، هر كه خوش نیت باشد، روزی اش فزون است و هر كس با خانواده اش خوش رفتار باشد، عمرش افزایش می یابد.

• كسی كه با دست خویش حسد ورزیده و پایین دست خود را خوار بشمارد، بنده دانایی نیست.

منبع: تحف العقول، حسن شعبه حرانی، به تصحیح علی اكبر غفاری

• پیروزی در امر خیر فضیلت است و پیروزی در كار زشت، جهالت.

• آن مقدار كه ستمدیده از دین ستمگر می ستاند، به مراتب بیشتر از چیزی است كه ستمگر، از دنیای ستمدیده گرفته باشد.

منبع: سخنان معصومین(ع)، اثر شهید اول، ترجمه علی كاظمی

• برادری داشتم كه در نظرم بزرگ و با عظمت بود. به این جهت كه دنیا در نظر او كوچك بود.   حلیه الاولیائ، ج2ع ص186

• در مصایب شكیبا باش، به حقوق دیگران تجاوز مكن و نسبت به دیگران تا آن حد كارسازی كن كه ضررش برای تو بیش از سود آن نباشد.

• اسلام بر پنج پایه نهاده شده است: برپا داشتن نماز، پرداخت زكات، روزه ماه رمضان، حج خانه خدا و ولایت (اعتقاد به امامت و حكومت) ما اهل بیت.

• سوگند به خدا، شیعه ما نیست مگر كسی كه پرهیزكار بوده و از خدا اطاعت كند.

• به ولایت و دوستی ما جز از راه انجام عمل نیك و پرهیزكاری نمی توان رسید.

• سامان یافتن شئون همه معاش زندگی و معاشرت همانند پیمانه پری است كه دو سوم آن هوشیاری و زیركی و یك سوم دیگرش چشم پوشی و گذشت باشد.

• اسلحه و ابزار افراد پست و فرومایه، سخنان زشت و نیش دار است.

• هر كس به راحتی از چیزی كه از دست داده صرف نظر كند، جسمش نیز آرامش و آسایش خواهد یافت.

• هر آن كس گرفتار نادانی و ناسازگاری شود، ایمان او پرده می افكند (و از دستش می رود).

• هر كس موهای خویش را نگه می دارد، در تمیز نگه داشتن آنها بكوشد یا آنها را كوتاه كند.

• هر كه برای انجام كار (و رفع مشكل) برادر دینی خویش همراهش برود، چه آن كار را انجام دهد، چه به انجام نرساند مانند این است كه سراسر عمر خود را به عبادت پرداخته باشد.

• هر كس با زبان خویش ما را در برابر دشمن مان یاری كند، خداوند متعال زبان او را در روزی كه در پیشگاهش قرار می گیرد، به دلیل و برهانش گویا می كند.

• مصونیت اطفال از خطرات و انحراف ها در پرتو صلاحیت و شایستگی پدران آنان است.

• هیچ فضیلتی به اندازه جهاد، از ارزش معنوی برخوردار نیست و هیچ جهادی مانند مجاهده در راه غلبه بر هوای نفس نیسست.

• هیچ نكبتی دامن گیر شخص نمی شود مگر به واسطه گناهی كه مرتكب شده است.

• حسد ایمان را می خورد و نابود می كند، همان گونه كه آتش هیزم را.

• دروغ گویی مایه ویرانی ایمان است.

• شكست عدم پیروزی نیست بلكه شكست پیروزی آدم را به تأخیر می اندازد.

• هر كه همتش كوچك باشد، فضیلتش از بین برود.

• هر گاه جنایتها آشكار شود، بركت ها از میان برود.

• ثمره حسادت، بدبختی در دنیا و آخرت است.

• تو اگر نیكی كنی خود را گرامی داشته ای و به خودت نیكی كرده ای، اگر بدی كنی خودت را خوار كرده ای و به خودت زیان رسانده ای.

• گنجایش هر ظرفی با آنچه در آن نهند، تنگ می شود جز ظرف دانش كه (هر چه در آن نهند) گسترش می یابد.

• بدهكاری زیاد، راستگو را دروغگو می كند و خوش قول را بد قول می كند.

• هر كه اطمینان داشته باشد كه آنچه خدا برایش مقدر كرده است به او می رسد، دلش آرام گیرد.

• زهد و بی اعتنایی به دنیا، بزرگترین آسایش است.

• چه بسیارند عبرتها و چه اندك اند عبرت گرفتن ها!

• در انتظار فرج باشید و از رحمت خدا نومید نشوید.

• انصاف، برترین خصلت هاست.

• هر كه خوراكش كم باشد، اندیشه اش زلال گردد.

• شنونده غیبت، مانند غیبت كننده است.

• هر كس پاك دامنی و قناعت ارمغان او شد، سرافرازی با او هم پیمان گشت.

• برترین بخشندگی بخشش در تنگدستی است.

• محبوب ترین مؤمن نزد خداوند كسی است كه مؤمن فقیری را در تنگدستی دنیا و گذران زندگی یاری رساند.

• خوشا به حال آنكه به بندگان خدا نیكی كند و برای آخرت خود زاد و توشه برگیرد.

• از گردش روزگار، گوهر مردان آشكار می شود.

• از طمع كاری است كه مردان گردن به ذلت و خواری نهند.